موانع پیشرفت کشورمان چیست ؟

مقاله «موانع پیشرفت کشورمان چیست؟» از جدیدترین مقالات استاد کلانتری است که بدینوسیله متن آن در سایت قرار می گیرد.

مقدمه

بر اساس تحقیقات ، ایران جزو پردرآمد ترین کشور های جهان محسوب می شود . مقایسه درآمد های سالیانه ۲۳۵ کشور جهان نشان می دهد در آمد های ایران ، از ۱۹۷ کشور بیشتر است .
کل در آمد دولت ایران در سال ۲۰۱۳ بالغ بر ۷۹۰۶۹ میلیارد دلار برآورد شده است که این رقم ، تنها از ۳۷ کشور جهان کمتر است .
از دیگر ظرفیت های کشور عزیزمان عبارت است از : چهار فصل بودن آب و هوای کشور ، نیروی عظیم انسانی کار ، توانمندی های عظیم فرهنگی یعنی فرهنگ عظیم ، غنی ، گسترده و بی بدیل اسلام و تشیع ، فرهنگی که می تواند راهپیمایی عظیم ۲۰ میلیونی اربعین حسینی ، یعنی بزرگ ترین گردهمایی جهان را رقم زند .
پرسش مهم این است که چرا کشوری با این همه توانمندی های بالفعل و بالقوه و با این همه پتانسیل، نتوانسته به وضعیتی که مطلوب و در شان جمهوری اسلامی است دست یابد ؟ هر چند که کشور ما ، به برکت انقلاب اسلامی ، به پیشرفت ها و توفیقات بزرگی دست یافته که برای هیچ کس قابل انکار نیست .
بی شک بخشی از مشکلات ما ، ناشی از دشمنی دشمنان و کار شکنی و تحریم های استکبار است . ولی انصاف نیست همه مشکلات را معلول فشار و توطئه دشمنان دانست ، بلکه باید ریشه بسیاری ار آن ها را در داخل و در میان خودمان جستجو کرد.
در ذیل بطور فشرده ، به مهم ترین مشکلات و موانع رشد و بالندگی کشور اشاره می کنیم .

۱. ضعف فرهنگ شایسته سالاری
بسیار دیده می شود یک فرد یا یک حزب و جریان سیاسی ، با شعار شایسته سالاری ، آراء مردم را جمع می کند ولی همین که به قدرت رسید ، شعار خود را فراموش می کند و به اقدامات حزبی و سیاسی و گروهی و گاه قبیله ای روی می آورد و این از موانع مهم رشد و توسعه در همه زمینه ها است .
چنان که امیرامومنین «ع» می فرماید :
یستدل علی ادبار الدول باربع : تضییع الاصول و التمسک بالفروع و تقدیم الاراذل و تاخیر الافاضل «غررالحکم ، ص ۳۳۵»
« نشانه وا پس گرایی ( و درجا زدن ) دولت ها ۴ چیز است :
۱. ضایع کردن اصول و ( وانهادن ) امور بنیادین و کلان
۲. پرداختن به فروع ( و توجه بیش از حد به امور کم اهمیت )
۳. مقدم داشتن اراذل و فرومایگان
۴. کنار گذاشتن افاضل ( و نسپردن کار ها به انسان های پرمایه و آگاه ) »

۲. حاکمیت فرهنگ مصرف گرایی و میل به تشریفات و تجمل
به گفته یکی از متخصصان ، ایران در اسراف انرژی ، در میان کشور های جهان ، صاحب رتبه نخست است . به گفته وی ، سالانه میانگین هدر رفت انرژی در ایران بالغ بر ۸ میلیارد دلار است .
به گفته وی در سال ۱۳۸۰ مبلغ ۶ میلیارد دلار از انرژی کشور اتلاف شده که این میزان ، از متوسط صادرات غیر نفتی ما بیشتر است . بنابه گفته مدیر کل دفتر صنایع غذایی وزارت جهاد کشاورزی ، سهم صادرات کالا های غیر نفتی در سال ۱۳۸۱ ، حدود ۵/۴ میلیارد دلار بود در حالی که رقم ضایعات بخش صنایع غذایی به ۵ میلیارد دلار می رسد .

۳. فرهنگ عدم استفاده بهینه و بجا از امکانات و توانمندی ها ( در عرصه های فردی و دولتی )
برای مثال ، با وجودی که بر طبق اعلام سازمان جهانی گردشگری ، ایران از نظر جاذبه های گردشگری ، جزو ۱۰ کشور برتر جهان محسوب می شود و از نظر برخورداری از جاذبه های طبیعی ، رتبه هفتم جهانی را دارد ، سهم ایران از درآمد جهانی صنعت گردشگری ، معادل یک صدم میزان کل آن در جهان است .

۴. ضعف فرهنگ پژوهش و بهای کافی ندادن به امر تحقیقات
یکی از مشکلات ما در عرصه های گوناگون از جمله اقتصاد ، مبتنی نبودن بسیاری از برنامه ها و اقدامات بر تحقیق و پژوهش است .
از برکت انقلاب اسلامی ، کشور ما پس از انقلاب ، گام های بزرگ و غرور انگیزی در امر پژوهش و تحقیق برداشت . بر طبق ارقام منتشر شده مرکز آمار ایران در سال ۱۳۶۰ از هر یک میلیون نفر جمعیت ، ۴۶ نفر محقق بوده اند و این رقم در سال ۱۳۷۹ به ۳۹۰ نفر افزایش یافته ، به دیگر سخن ، رشد محققان در این سال ها نسبت به سال ۱۳۶۰ ، ۸۵ درصد یا ۵/۸ برابر بوده است . ولی با این همه ، هنوز در کشور ما به امر تحقیق و پژوهش ، بهای کافی داده نمی شود .
طبق شاخص های بین الملی ، برای هر یک میلیون نفر ، ۱۲۷۰ پژوهشگر نیاز است که این آمار در اروپا ۲۲۰۶ نفر و در آمریکا ۱۵۰۹ نفر است . در حالیکه در کشور ما در سال ۱۳۷۹ ، در هر یک میلیون نفر جمعیت ۳۹۰ نفر پژوهشگر داشته ایم .
۵. فرهنگ تسامح و تساهل در مواجعه با مفاسد اقتصادی و عدم جدیت کافی در مبارزه با این مفاسد
بنابه گزارش سازمان شفافیت بین المللی ، در سال ۲۰۰۵ ، رتبه ایران در مبارزه با مفاسد اقتصادی از ۸۷ به ۹۳ تنزل یافته است .
و این در حالی است که مبارزه بی امان با این مفاسد ، از شاخصه های اصلی حکومت علوی است . امام علی «ع» در پاسخ برخی از یاران مصلحت اندیش که به ایشان پیشنهاد می کردند خواسته های طلحه و زبیر را برآورده سازد ، فرمود : « به خدا سوگند ! این کار را نخواهم کرد … اگر بیت المال ، مال شخصی من هم بود ، آن را بطور مساوی میان مسلمانان تقسیم می کردم ، چه رسد به این که این مال ، مال خدا است »
نیز آن حضرت در نامه موکد خود به زیاد بن ابیه ( آن گاه که وی قائم مقام عبدالله بن عباس در حکومت بصره بود ) نوشته است : به خدا سوگند یاد می کنم ! سوگندی از روی راستی و درستی ! اگر به من برسد در اموال عمومی مسلمانان ، به مقداری اندک یا بزرگ خیانت کرده ، برخلاف دستور صرف نموده ای ، بر تو سخت خواهم گرفت ، چنان سخت گیری که تو را کم مایه و گران پشت و ذلیل و خوار گرداند . ( نهج البلاغه ، نامه ۲۰ )

۶. وجود گرایش و روحیه دولت سالاری در بسیاری از مسئولان و مدیران کشور
به همین سبب اقتصاد کشور ما ، عمدتا یک اقتصاد دولتی و متمرکز است تا جایی که برخی معتقدند بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد اقتصاد کشور دولتی است و این امر ، از موانع بزرگ ترقی و رشد اقتصاد کشور است . زیرا وقتی دولت ، به جای سیاست گذاری صحیح و نظارت ، بنگاه داری کند آن هم با بهره وری پایین و به جای آن که هادی و ناظر باشد ، خود را رقیب بخش خصوصی فرض کند ، میدان برای فعالیت های پر بازده باز نخواهد شد و این یعنی رکود اقتصادی .

۷. میل به قانون گریزی و ضعف فرهنگ قانون گرایی
متاسفانه کشور ما از دوران قاجار به این طرف و اوج آن در دوران پهلوی ، در بسیاری از مقاطع و در بسیاری از زمینه های فرهنگی و اخلاقی ، انحطاط داشته است . استبداد و زورگویی و حاکمیت روابط بر ضوابط آن قدر شدید بوده است که به مقدار قابل توجهی بر اخلاق و فرهنگ جامعه تاثیر گذاشته لذا به بسترسازی و سالیان دراز کار فرهنگی نیاز است .
در بسیاری موارد شهروند متدین ما ، نماز می خواند ، روزه می گیرد ، حج می رود حتی به مستحبات اهمیت می دهد ولی به اجرای قانون چندان اهمیت نمی دهد و قانون گریزی برای او قبح چندانی ندارد . زکات و خمس می دهد ولی به پرداخت مالیات بهای کافی نمی دهد . برای زیارت یک امام زاده که عملی است مستحب اقدام می کند یا برای شرکت در جلسه روضه که عملی است مستحب، اقدام می کند ولی اتومبیل خود را در محل پارک ممنوع ، پارک می کند و از همین مقوله است ضعف انضباط و وجود برخی بی عدالتی ها در نظام مالیاتی کشور به گونه ای که به گفته برخی از کارشناسان ۴۰ درصد فعالیت های اقتصادی کشور ، زیر زمینی است و این امر ، سبب فرار سرمایه داران بزرگ از مالیات و وارد آمدن فشار بر قشر کم درآمد جامعه می شود . به امید آن روز که همه این مشکلات و موانع رفع شود و شاهد رشد و شکوفایی هر چه بیشتر ایران اسلامی در همه زمینه ها باشیم .

*

*

Top