آيت الله مصطفی اعتمادی
آيت الله حاج شيخ مصطفي اعتمادي در سال ۱۳۰۴ هـ . ش برابر با ۱۳۴۴ق، در خانوادهاي اهل علم و تقوا در روستاي «خواجه سلطان محمد» تبريز به دنيا آمد. پدرش، حاج ميرزا علي خواجه اي از روحانيان بزرگ منطقه بود. وي دانش اندوزي را با آموختن قرآن در شش سالگي آغاز كرد. سپس كتاب هاي فارسي، گلستان سعدي، ادبيات عرب، حاشيه و شرايع را نزد پدر فرا گرفت. پانزده ساله بود كه براي ادامه تحصيلات به تبريز رفت و در مدت كوتاهي، معالم و مطول و هر دو جلد شرح لمعه را به پايان رساند. آيت الله اعتمادي در سال ۱۳۲۵ هـ . ش رهسپار قم شد و رسايل، مكاسب و كفاية الاصول را به ترتيب نزد حضرات آيات حاج ميرزا محمود دوزدوزاني، ميرزا فتاح شهيدي و سيد شهاب الدين مرعشي نجفي فرا گرفت.سپس در درس خارج اصول آيت سيد حسين العظمي بروجردي و خارج فقه آيت الله سيد محمد حجت كوه كمره اي و برخي ديگر از بزرگان حوزه شركت كرد. آيت الله اعتمادي هم زمان با تحصيل، به تدريس نيز پرداخت. ايشان در تبريز، ادبيات عرب، تدريس مي كرد. در قم نيز به تدريس كتاب هاي حاشيه، مطول، قوانين، رسايل و كفاية الاصول پرداخت و نيز از اساتيد بزرگ در دروس سطوح عالي به شمار مي آمد. ايشان افزون بر پژوهش و تدريس به تبليغ و ارشاد نيز همت گماشته و به همين دليل، سفرهاي بسياري به مناطق گوناگون كشور انجام داد.
آيت‌الله شیخ احمد پایانی
آيت‌الله شيخ احمد پاياني در ۵ رمضان ۱۳۴۶ هـ .ق برابر با ۵ اسفند ۱۳۰۶ خورشيدي در اردبيل، ديده به جهان گشود. احمد دوران كودكي را به فراگيري قرآن و فنون تجويد و قرائت قرآن در مكتب‌خانه گذراند و با برخي متون فارسي همچون: گلستان و نصاب الصبيان آشنا گرديد. وي پس از آن به مدرسه دولتي رفت و تحصيلات ابتدايي را در آنجا به پايان رسانيد.وي در سال ۱۳۱۹ خورشيدي براي فراگيري علوم ديني، راهي مدرسه علميه «ملا ابراهيم» اردبيل شد و در آنجا، مقدمات حوزوي را آموخت. اين دوره با زمامداري حزب ضد ديني «دموكرات» در آذربايجان همزمان گشته و فقر، ناامني، قحطي و استبداد حكومت توده‌‌اي‌ها، زندگي را بر همگان دشوار ساخته بود. با اين حال، وي پس از سرنگوني حكومت خودخوانده پيشه‌وري در آذربايجان، به لباس مقدس روحانيت ملبّس گرديد و در سال ۱۳۲۶ خورشيدي رهسپار قم گرديد. در قم، از محضر استادان بزرگواري همچون سيد محمدباقر سلطاني طباطبايي، ميرزا محمد مجاهدي تبريزي و سيد شهاب‌الدين مرعشي نجفي بهره برد. همزمان با آن، به تدريس كتاب‌هاي حاشيه ملا عبدالله و معالم الاصول همت گماشت. همچنين از درس خارج فقه و اصول آيات عظام: سيد محمد حجت كوه‌كمري، سيد حسين بروجردي، سيد محمد محقق داماد، امام خميني، سيد محمدرضا گلپايگاني و سيد كاظم شريعتمداري بهره‌مند گرديد.با آغاز نهضت اسلامي مردم ايران به رهبري امام خميني، آيت‌الله پاياني از آن پشتيباني كرد. وي هم‌گام با ديگر مدرسين حوزه، جامعه مدرسين حوزه علميه قم را تشكيل داد و نام وي همواره در اعلاميه‌هاي انقلابي اين جامعه بر ضد رژيم شاه به چشم مي‌خورد. ازاين‌رو، چندين بار از سوي نيروهاي امنيتي رژيم پهلوي، بازداشت شد.وي همچنين پس از پيروزي انقلاب اسلامي، از همراهي با امام امت دريغ نورزيد. با اين حال، تبليغ، تدريس و پژوهش را نيز پي گرفت. ويژگي برجسته وي، تدريس دروس سطح بود، و با اينكه مدرسي برجسته بود و برخي، اين كار را كسر شأن ايشان مي‌دانستند، ولي وي بر اين نكته پافشاري مي‌كرد كه در اين دوره، طلبه‌ها نيازمند آموزش هستند. تدريس طولاني دروسي همچون مكاسب و تسلط ايشان بر اين كتاب، همه شاگردان را جذب كلاس درس وي مي‌ساخت. آيت‌الله پاياني پس از سالها تلاش علمي در ۲۶ اسفند ماه ۱۳۷۵ خورشيدي برابر با ۶ ذي القعده ۱۴۱۷ هـ .ق، در ۷۱ سالگي به ديار باقي شتافت. پيكر پاكش پس از نمازگزاردن آيت‌الله سيد موسي شبيري زنجاني، در جوار مرقد استادش آيت‌الله محقق داماد در صحن مطهر حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.
آيت اللّه حاج شيخ محمدتقي ستوده
آيت اللّه حاج شيخ محمدتقي ستوده در سال ۱۳۰۰ هـ ش برابر با ۱۳۴۰ هـ ق در خانوادهاي اهل علم و فضيلت در اراك به دنيا آمد. پدرش، شيخ رحمت اللّه ستوده؛ معروف به قاضي عراقي از عالمان اراك و مادرش از نوادگان مرحوم ملا احمد و ملا مهدي نراقي بود. محمدتقي تحصيلات خود را از مكتب خانه آغاز كرد. سپس براي فراگيري علوم ديني در سال ۱۳۲۰ هـ ش به مدرسه علميه حاج محمدابراهيم خوانساري در اراك وارد شد و پس از ۶ سال تحصيل براي تكميل معارف حقّه ديني و بهره گيري از محضر بزرگاني چون آيات عظام: سيد حسين بروجردي، سيد محمد محقق داماد، سيد احمد خوانساري، محمدعلي اراكي و سيد محمدرضا گلپايگاني رهسپار حوزه علميه قم گرديد.ايشان از هنگام ورود به قم، افزون بر بهره گيري از محضر استادان بلند مرتبه حوزه، به تدريس نيز پرداخت.آيت الله ستوده به تدريس و پرورش انديشمندان شايسته براي حوزه علميه اهميت بسيارقايل بود.از اين رو، عمر خويش را وقف اين هدف مقدس ساخت و به كار ديگري نپرداخت. ره آورد اين كوشش پنجاه ساله در تدريس، پرورش شاگردان فراواني است كه اكنون در مراكز گوناگون علمي،پژوهشي به فعاليت مي پردازند. گفتني است ده ها تن از اين افراد به مرتبه اجتهاد رسيده و برخي از آن ها به مقام مرجعيت دست يافته اند.آيت الله ستوده پس از عمري تلاش علمي و عملي سرانجام در ۲۳ خرداد ۱۳۷۸ هـ ش برابر با ۲۸ صفرالمظفر ۱۴۲۰ هـ ق ، هم زمان با سال روز رحلت پيامبر اكرم(ص) و شهادت امام حسن مجتبي(ع) در سن ۸۰ سالگي به ديار باقي شتافت. پيكر ايشان پس از نماز گزاردن آيت اللّه حسين وحيد خراساني، در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) به خاك سپرده شد.
آيت الله العظمی شيخ جعفر سبحاني
آيت الله العظمی شيخ جعفر سبحاني، عالم و فقيه بزرگوار در سال ۱۳۰۸ هـ. ش برابر با ۱۳۴۸ق، در خانواده اي اهل علم و تقوا در تبريز ديده به جهان گشود. پدرش آيت الله حاج شيخ محمد حسين سبحاني خياباني يكي از عالمان و فقيهان تبريز بود. آيت الله سبحاني پس از پايان تحصيلات ابتدايي در مكتب خانه ميرزا محمود فاضل به فراگيري متون ادب پارسي پرداخت و كتاب هايي مانند: گلستان، بوستان، تاريخ معجم و غيره را فراگرفت. سپس در ۱۴ سالگي وارد مدرسه علميه طالبيه تبريز گرديد و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت. وي مقدمات علوم ديني را نزد بزرگاني چون: شيخ حسن نحوي، شيخ علي اكبر نحوي و بخشي از مطول، منطق منظومه و شرح لمعه را در محضر علامه بزرگوار ميرزا محمد علي مدرس خياباني آموخت. آيت الله سبحاني پس از فراغت از دروس مقدماتي براي تكميل دروس حوزوي عازم حوزه علميه قم گرديد و در درس خارج حضرات آيات: سيد حسين بروجردي، سيد محمد حجت كوه كمره اي و امام خميني شركت كرد. وي پس از آن تصميم گرفت مجموع درس هاي اين بزرگان را به رشته تحرير درآورد كه اين كتاب ها پس از ۷ سال به چاپ رسيد. اين فقيه فرزانه، ضمن تحصيل دروس فقه و اصول، به آموختن فلسفه، كلام و تفسير نيز اشتغال داشت. از اين رو، در تبريز پيش از ورود به قم در محضر آيت الله سيد محمد بادكوبه اي، شرح قواعدالعقايد علامه را آموخت. سپس در حوزه علميه قم مطالعات فلسفي خويش را با شركت در درس هاي منطق و فلسفه علامه سيد محمدحسين طباطبايي تكميل نمود. آيت الله سبحاني ضمن تحصيل به تدريس نيز اشتغال داشت. وي از آغاز تحصيل به تدريس مقدمات پرداخت و پس از آنكه به حوزه علميه قم وارد شد كار تدريس را ادامه داد و پس از مدتي نيز به تدريس سطوح و پس از آن درس خارج پرداخت.آيت الله سبحاني افزون بر تدريس منظم فقه، اصول و فلسفه، ساليان طولاني به آموزش عقايد، رجال، درايه، تاريخ اسلام، تفسير و ادبيات اشتغال داشت و در هر يك از اين رشته ها آثار گران باري به نگارش درآورده است. استاد سبحاني، ضمن تحصيل، تدريس و تاليف، از فعاليت هاي سياسي نيز غافل نبود. وي كه از شاگردان امام خميني بود، هماره در خط امام و انقلاب عليه رژيم ستم شاهي به مبارزه پرداخت و در اين راه بارها زندان و تبعيد را تجربه كرد. اين عالم بزرگوار پيش از پيروزي انقلا ب اسلامي ايران كه خلا فكري بر جوانان كشور حاكم بود و بيشتر مجلات كشور وابسته به دولت فاسد شاه بودند، به همراه گروهي از فضلاي حوزه تصميم گرفتند تا شالوده مجله اي وزين فكري اسلامي را بنا كنند. از اين رو، مجله «مكتب اسلام» تاسيس شد. آيت الله سبحاني در اين مجله با نگارش تاريخ اسلام و تفسير قرآن آثار مانگاري از خويش به يادگار نهاد. از اين رو، تفسير موضوعي قرآن به دست ايشان بنيان نهاده شد. وي پس از پيروزي انقلاب اسلامي، با عضويت در مجلس خبرگان قانون اساسي در تدوين و تنظيم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران نقش بسزايي ايفا كرد. استاد سبحاني با داشتن مشغله فراوان از جمله فعاليت هاي علمي_ فرهنگي، هرگز وظيفه تبليغي و سخنراني را تعطيل نكرد و همواره به ارشاد و راهنمايي مردم مي پرداخت. از ديگر فعاليت هاي فرهنگي وي تاسيس موسسه تعليماتي و تحقيقاتي امام جعفر صادق(ع) است. اين موسسه باانگيزه فراهم آوردن كتابخانه اي ويژه براي محققين و مؤلفين تاسيس شده است.
آيت الله العظمي حاج شيخ حسين خراساني
آيت الله العظمي حاج شيخ حسين خراساني معروف به «وحيد» در سال ۱۳۰۰ هـ . ش برابر با هـ . ق در مشهد مقدس، ديده به جهان گشود.حسين در اوان نوجواني، تحصيل دروس حوزوي را آغاز كرد و پس از فراگيري دروس مقدماتي، براي گذراندن دروس سطح، نزد آيت الله حاج شيخ محمد نهاوندي به تحصيل پرداخت. وي دروس عاليه حوزوي را از محضر بزرگاني هم چون آيات عظام: آشتياني و ميرزا مهدي اصفهاني فرا گرفت. در فلسفه نيز از درس ميرزا ابوالقاسم الهي ميرزا مهدي آشتياني دانش آموخت. به دليل استعداد سرشار، مدارج علمي را به زودي پيچيد و در سال ۱۳۲۷ هـ . ش، درجه اجتهاد را از آيت الله العظمي حجت كوه كمره اي دريافت كرد. سپس براي تكميل مباني علمي در همان سال، رهسپار نجف اشرف گرديد.در نجف اشرف از محضر بزرگاني هم چون آيات عظام: عبدالهادي شيرازي، خويي و حكيم رحمة اللّه عليهم بهره برد. هم زمان با آن، به تدريس خارج فقه و اصول همت گماشت كه تا ۱۲ سال ادامه يافت. وي در سال ۱۳۳۹ هـ . ش به ايران باز گشت كه با پافشاري علما و فضلاي خراسان، به مشهد مقدس رفت و در آن جا به تدريس پرداخت.پس از يك سال، راهي قم شد و در آن جا اقامت گزيد. از آن زمان تاكنون، به تدريس، پژوهش و نگارش همت گماشته و شاگردان بسياري را از نور وجود خويش، روشنايي بخشيده است.
آيت اللّه العظمي شيخ محمد فاضل لنكراني
آيت اللّه العظمي شيخ محمد فاضل لنكراني در سال ۱۳۱۰ هـ . ش برابر با ذيقعده ۱۳۵۰ هـ . ق در خانوادهاي اهل علم و تقوا در شهر مقدس قم، ديده به جهان گشود. پدرش، آيت اللّه فاضل لنكراني(قفقازي) از استادان و علماي بزرگ حوزه علميه قم بود كه سال ها در مشهد مقدس و زنجان به تحصيل و تدريس اشتغال داشت. وي پس از بنيان گذاري حوزه علميه قم، رهسپار اين شهر گرديد و از هم بحث هاي حضرت امام بود. مادرش نيز از سلاله موسي مبرقع(ع) ـ از فرزندان امام جواد عليه السلام بود.محمد پس از گذراندن تحصيلات ابتدايي، به پيروي از جاذبه ومعنويت پدر، علوم جديد را رها كرد و به فراگيري علوم اسلامي در حوزه علميه قم روي آورد. وي با وجود هوش و استعداد سرشار و تلاش فراوان، دوره مقدمات و سطح را در ۶ سال به پايان رسانيد و در ۱۹ سالگي، به درس خارج فقه و اصول حضرت آيت اللّه سيد حسين بروجردي راه يافت. همچنين سطوح عالي حوزوي را نيز از محضر پدر خويش و آيات عظام: امام خميني، شيخ مرتضي حايري، شيخ جواد اصفهاني و علامه طباطبايي آموخت. در پي آن، درجه اجتهاد را در ۲۵ سالگي از آيت اللّه العظمي ابروجردي دريافت كرد.آيت الله فاضل لنكراني با آغاز نهضت اسلامي مردم ايران به رهبري امام خميني، مبارزات خويش را بر ضد نظام ستم شاهي پهلوي آغازكرد و به عنوان يكي از اعضاي فعال جامعه مدرسين حوزه علميه قم در راه پيشبرد اهداف انقلاب اسلامي و پشتيباني از مرجعيت امام خميني، به صدور اعلاميه هاي انقلابي دست يازيد. به همين دليل، بارها از سوي حكومت پهلوي، دستگير، زنداني و براي ۵/۲ سال به بندر لنگه و يزد تبعيد شد.پس از پيروزي انقلاب اسلامي نيز همواره پشتوانه اي نيرومند براي انقلاب اسلامي و پشتيبان سرسخت امام خميني به شمار مي آمد. وي در نخستين دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبري به نمايندگي مردم تهران برگزيده شد و بيش از ۱۰ سال نيز رياست شوراي عالي مديريت حوزه علميه قم را عهده دار بود. پس از رحلت امام خميني (ره)، بسياري از مردم مسلمان در مسأله تقليد به ايشان رجوع كردند، ولي وي نپذيرفت. با اين حال پس از درگذشت آيت اللّه العظمي محمدعلي اراكي (ره)، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ايشان را به عنوان نخستين نفر از مراجع هفت گانه تقليد به امت اسلامي معرفي كرد. گستردگي و غناي درس خارج فقه و اصول ايشان به گونه اي بود كه بيش از ۷۰۰ تن از فضلاي حوزه علميه در درس وي حاضر مي شدند. شگفت انگيزتر آن كه برخي از بزرگان در پاي درس ايشان حضور مي يافتند كه از نظر سنّ و سال از ايشان بزرگ تر بوده و خود به تدريس علوم حوزوي اشتغال داشتند. آيت اللّه فاضل لنكراني تا واپسين ماه هاي عمر با وجود كهولت سن و كسالت جسماني، به تدريس خارج فقه ادامه مي داد. ايشان افزون بر تدريس، به پژوهش و نگارش پرداخته و آثار گران بهايي بر جاي نهاده است.نثر روان، انشاي اديبانه و درون مايه ژرف را از ويژگي هاي آثار پژوهشي ايشان مي توان بر شمرد كه نشان دهنده تسلط وي بر رموز ادبي و فنون فصاحت و بلاغت است.
آيت‌الله حسن ممدوحي
آيت‌الله حسن ممدوحي در سال ۱۳۱۸ هـ .ش برابر با ۱۳۵۸ هـ .ق در خانوادهاي متدين و دانش‌دوست در كرمانشاه چشم به جهان گشود. ايشان پس از اتمام تحصيلات ابتدايي، به تحصيل علوم ديني روي آورد كه اين مسئله ابتدا با مخالفت خانواده‌اش روبه‌رو شد. ازاين‌رو، وي چهل زيارت عاشورا در حالت ايستاده نذر كرد و سرانجام رضايت خانواده را جلب نمود. آيت‌الله ممدوحي پس از آنكه بخشي از دروس دوره مقدمات را به پايان برده بود رهسپار قم شد و ضمن تكميل مقدمات به فراگيري شرح لمعتين پرداخت. حجره ايشان در قم در مدرسه علميه حجتيه قرار داشت و شرط ورود به آن، امتحان دادن شرح لمعه بود؛ اما سفارش ويژه آيت‌الله العظمي سيد احمد زنجاني(ره) باعث شد كه وي را بدون امتحان به آن مدرسه بپذيرند.آيت‌الله ممدوحي پس از طي دوره سطح، به درس خارج استادان برجسته آن زمان حاضر شد و در كنار آن از تحصيل علوم عقلي و حكمت نيز بازنماند. وي از شاگردان دروس عمومي و خصوصي علامه سيدمحمدحسين طباطبايي به شمار مي‌آمد و مدت زيادي از وقت خود را به مباحثه، دقت و ملازمه با استادان خود مي‌پرداخت. ايشان با شكرت در دروس اخلاق آن روزگار، به تهذيب نفس و كسب ملكات فاضله نيز همت گماشت. ايشان در اين سالها، ازتدريس آنچه آموخته بود دريغ نكرد و برخي از كتب را بارها تدريس نمود.آيت‌الله ممدوحي در سال‌هاي تحصيل خود، از محضر عالمان بسياري از جمله حضرات آيات: محمدتقي ستوده، ميرزا علي مشكيني، حسين نوري همداني، احمد آذري قمي و سيد محمدباقر سلطاني طباطبايي دروس سطح را فرا گرفت. با اتمام دوره سطح و ورود به درس خارج، در درس فقه آيت‌الله سيد محمد محقق داماد شركت كرد و مدت چهارده سال به درس آيت‌الله العظمي گلپايگاني حاضر شد كه اين حضور تا دو سال پيش از رحلت آن مرجع بزرگ ادامه يافت. در اين سالها، براي تحصيل اصول فقه نيز به درس خارج ميرزا هاشم آملي رفت و سالها از محضر ايشان كسب فيض كرد.آيت‌الله ممدوحي علوم عقلي و حكمت را با شركت در درس اسفار علامه سيد محمدحسين طباطبايي آموخت. علاوه بر آن در جلسات خصوصي علامه كه در شب‌هاي پنج‌شنبه و جمعه تشكيل مي‌شد، شركت داشت و از شيوه اخلاقي و برنامه‌هاي سير و سلوك آن مفسر و عارف فرزانه بهره‌هاي فراوان مي‌برد. با رحلت علامه طباطبايي، در درس اسفار و فصوص الحكم آيت‌الله عبدالله جوادي آملي و سپس آيت‌الله حسن حسن‌زاده آملي حاضر شد و از محضر اين دو عالم بزرگوار نيز به بهترين وجه استفاده نمود.زندگي آيت‌الله ممدوحي سرشار از تلاش‌هاي علمي و فرهنگي است. اين عالم بزرگوار در طول سال‌هاي عمر خود بارها كتب درسي فقهي و اصولي تا سطح كفاية الاصول را تدريس كرده و از اين رهگذر شاگردان بسياري را تربيت نموده است؛ اما با توجه به نياز حوزه‌هاي علميه به آشنايي با علوم عقلي و با توجه به ضرورت‌هاي موجود در جهان اسلام و با سفارش آيت‌الله جوادي آملي، به تديس علوم عقلي روي آورده است. او پس از بارها تدريس كتب بداية الحكمة و نهاية الحكمة علامه طباطبايي، شرح اشارات ابن سينا و شرح منظومه سبزواري، هم‌اكنون به تدريس كتاب اسفار مي‌پردازد. ايشان همچنين به تدريس كتاب شريف توحيد صدوق با روش كارشناس و تحقيق در متن و انطباق با براهين فلسفي و كلامي اشتغال دارد. آيت‌الله ممدوحي ضمن تحصيل و تدريس كتب فراواني را تأليف و به عالم اسلام تقديم داشته است.ايشان بارها در مجامع عمومي و در شهرهاي گوناگون به سخنراني و تبليغ مباني اسلام و شيعه پرداخته كه همواره با استقبال اقشار گوناگون، به ويژه جوانان برومند روبه‌رو شده است.آيت‌الله ممدوحي با نخستين بارقه‌هاي مبارزه با رژيم طاغوت، به صف مبارزان پيوست و در طول ساليان حكومت ستم‌شاهي از هيچ تلاشي در راه مبارزه با آن حكومت خائن فروگذار نكرد كه بر اثر آن، بارها مورد تعقيب و تهديد قرار گرفت.او همكاري خود با جامعه مدرسين حوزه علميه قم را از همان سالها آغاز كرد و در امور گوناگون به برنامه‌ريزي براي مبارزه منسجم مي‌پرداخت. اين فقيه مبارز در مكان‌ها و شهرهاي گوناگون سخنراني‌هاي تندي عليه رژيم شاه انجام مي‌داد كه گاه به دستگيري و بازداشت او مي‌انجاميد. علاوه بر آن، آيت‌الله ممدوحي با شناخت هجمه‌هاي فرهنگي و ضرورت تلاش فرهنگي براي خنثي كردن شبهه‌هاي ماركسيسم و كمونيسم به تلاش براي آشنايي جونان با مباني اسلام و نقد ديدگاه‌هاي مكاتب التقاطي مي‌پرداخت.آيت‌الله ممدوحي پس از انقلاب نيز به حمايت خود از امام و رهبر معظم انقلاب ادامه داد و در مسائل گوناگون همواره مدافع انقلاب بود. او هم اكنون در قم به تدريس و تربيت شاگردان مكتب امام صادق(ع) اشتغال دارد.
آیت الله غلامرضا فیاضی
آیت الله غلامرضا فیاضی در سال ۱۳۲۸ در قم و در میان خانواده‌ای متدین و دوستدار روحانیت و علمای شیعه به دنیا آمد. پدرش مرحوم حاج اسدالله، به بنایی اشتغال داشت و از همان راه روزگار می‌گذراند. حجة‌الاسلام والمسلمین فیاضی پس از اینکه قرآن و بخشی از دروس فارسی را نزد مادر خود و مکتب خانه فرا گرفت، با پدر خود به بنایی ساختمان میرفت. در یکی از روزها که با پدر خود به منزل روحانی جلیل القدری برای تعمیر ساختمان رفته بود، مورد عنایت آن روحانی جلیل‌القدر قرار گرفت و با عنایت او و رخصت پدر به امر اشتغال در حوزه علمیه قم رو آورد. پس از طی مقدمات، به دروس سطح در نزد استادان مشهور آن روزگار راه یافت و سپس به درس خارج فقه و اصول استادان برجسته حوزه علمیه قم رفت و سالها از محضر آنان بهره‌مند شد. او همزمان با تحصیل فقه و اصول، علوم عقلی را نیز در نزد استادان خبره فرا گرفت، به گونه‌ای که بعدها خود به تدریس آن دروس رو آورد و درس او در زمره بهترین دروس حوزه در علوم عقلی به شمار رفت. حجة‌الاسلام والمسلمین فیاضی در سالهای تحصیل خود به محضر استادان برجستة بسیاری شرفیاب شد. او جامع المقدمات را نزد مرحوم شیخ محمد حسن قاضی‌زاده که همانا مشوق اصلی او برای رو آوردن به تحصیل در حوزه بود، فرا گرفت. سیوطی را نزد حجة‌الاسلام والمسلمین باکویی امام جمعه فریدون کنار و مغنی را هم نزد او و نیز در محضر آیة‌الله شیخ حسن تهرانی و آقای جلیلی آموخت. حاشیه را نزد حجة‌الاسلام‌والمسلمین باکویی و مختصر را نزد آیة‌الله دوزدوزانی و معالم را نزد حجة‌الاسلام والمسلمین فاضل هرندی خواند و سپس به دروس لمعه آقای سید ابوالفضل موسوی تبریزی و آقای تقدیری رفت. استاد او در رسائل آیة‌الله العظمی نوری همدانی و آیة‌الله مؤمن، در مکاسب آیة‌الله شیخ علی پناه اشتهاردی و آیة‌الله‌العظمی فاضل لنکرانی و در کفایه آیة‌الله العظمی نوری همدانی و آیة‌الله العظمی فاضل لنکرانی بود. وی از سال ۵۱ به مدت چهارده سال در دروس خارج حضرات آیات آقایان گلپایگانی، اراکی، حائری، شاه آبادی، شیخ کاظم تبریزی، شیخ جواد تبریزی و وحید خراسانی شرکت کرد. او در بخش علوم عقلی، شرح منظومه سبزواری را نزد آیة‌الله گرامی، بدایه را نزد آیة‌الله جوادی آملی، نهایه را نزد آیة‌الله مصباح یزدی و اسفار را نزد آیة‌الله جوادی آملی فرا گرفت. همچنین او تمهیدالقواعد و شرح فصوص الحکم را نزد آیة‌الله جوادی آملی آموخت. از دوستان او در سالهای تحصیل، حجة‌الاسلام والمسلمین غروی را می‌توان نام برد. حجة‌الاسلام‌والمسلمین فیاضی در سالهای متمادی و ازسالهای آغازین تحصیل به امر تدریس اهتمام ویژه‌ای داشت. او در دروس مختلف دورة مقدمات و سطح را بارها تدریس کرده و سپس به تدریس بدایه، نهایه و شرح اشارات رو آورده است و هم اکنون نیز به تدریس اسفار اشتغال دارد. تبیین زیبا و استوار علوم عقلی از ویژگیهای اوست و دروس و حتی نوارهای تدریس او همواره مورد استفاده طلاب بوده است. از حجة‌الاسلام‌والمسلمین فیاضی تعلیقه‌ای بر نهایة الحکمه علامه طباطبایی به چاپ رسیده است. او از اعضای جامعه مدرسین است و هم اکنون در قم ضمن اشتغال به تدریس، به پژوهش در مؤسسه امام خمینی (ره) می پردازد.
آيت الله العظمی جوادي آملي
آيت الله العظمی جوادي آملي، در سال ۱۳۱۲ هـ . ش برابر با ۱۳۵۲ هـ . ق در خانواده اي اهل علم و دين در آمل به دنيا آمد. پدر و جدش، ميرزا ابوالحسن و ملا فتح الله از مبلغان اسلام و ارادتمندان به آستان ولايت بودند. فشار دوران پهلوي، مشكلات و مسائل مادي و سياسي، سبب كاهش علاقه اين خانواده از روحانيت شيعه نشد. از اين رو، فرزند خود را تشويق به تحصيل علوم ديني كردند. آيت الله جوادي آملي پس از به پايان رساندن دوره ابتدايي، در سال ۱۳۲۵ هـ . ش به پيشنهاد پدر و علاقه وافر خود، وارد حوزه علميه آمل شد و تا سال ۱۳۲۹ در آن شهر به تحصيل پرداخت. او بخشي از دروس سطح را در آنجا به پايان برد. پس از آن به پيشنهاد استادش شيخ شعباني نوري، عازم حوزه علميه مشهد مقدس شد. در بدو ورود به حوزه علميه مشهد، در يكي از مدارس به برخي از طلاب برخورد كه در كسوت روحانيت بودند، ولي نسبت به علماي بزرگ مشهد در آن روزگار، تكريمي نداشتند و تعابيرشان درباره علما همراه با تندي و طعن بود! اين خاطره چنان براي استاد تلخ بود كه حاضر نشد در چنين حوزه اي بماند و درس بخواند. از اين رو مشهد را ترك گفت و به همراه پدر رهسپار تهران شد تا در حوزه عظيم و در محضر بزرگاني همچون آيت الله شيخ محمدتقي آملي به تحصيل بپردازد.
استاد با ورود به مدرسه مروي، به خواندن رسائل، مكاسب و كفاية الاصول پرداخت پس از آن، در دروس خارج استادان بنام حوزه علميه تهران شركت جست. و همزمان به فراگيري علوم عقلي نيز پرداخت. استاد پس از حدود ۵ سال تحصيل در تهران و با كسب اجازه از آيت الله شيخ محمد تقي آملي، در سال ۱۳۳۴ به حوزه علميه قم رفت تا از محضر علماي آن ديار نيز بهره هاي فراوان برگيرد. از آن سال، تاكنون وي در حوزه علميه قم حضور دارد و ضمن بهره مندي از محضر علماي بزرگ اين حوزه، خود سرمنشأ خيرات و بركات بسياري بوده است.
استاد جوادي آملي، در دوران تحصيل، با استادان بنامي، انس داشته است. پدر او معتقد بود كه درس حوزوي را بايد پيش انسان بزرگواري كه خود تزكيه شده باشد، آغاز كرد. بدين منظور، فرزندش را براي تحصيل، نزد آيت الله ميرزا ابوالقاسم فرسيو كه از دانشمندان و علماي بزرگ آمل بود، برد و او در آغازين روز درس، جمله «اول العلم معرفه الجبار» را چنان معنا كرد كه استاد خود را هنوز مرهون آن سروش غيبي مي داند.
آيت الله جوادي آملي، ادبيات را نزد پدرش و حجج اسلام، عبدالله اشراقي، شيخ احمدي اعتمادي، بخش مهم شرح لمعه را نزد آيت الله شيخ عزيزالله طبرسي، قوانين را در محضر آيت الله ضياءالدين آملي و آيت الله محمد غروي و امالي شيخ صدوق را در محضر آيت الله ضياءالدين آملي فراگرفت.
وي با ورود به تهران، به مدرسه علميه مروي رفت و دروس سطح را در آنجا به پايان برد. از ويژگي هاي مدرسه مروي اين بود كه طلاب آن مي بايست در كنار فرگيري علوم، قرآن را نيز تلاوت كنند و سالي دوبار براي بازيد كتاب ها جلساتي تشكيل مي شد. انس با كتابخانه نيز نصيب طلاب علوم مي شد و توفيق بود تا محصلان با كتاب هاي خطي و چاپي آشنا شوند. استاد جوادي آملي، دروس رسائل و مكاسب را در محظر آيت اله سيد عباس فشاركي، شيخ اسماعيل چاپلقي و شيخ محمدرضا محقق خواند. در فلسفه نيز، شرح منظومه، طبيعيات، اشارت و بخشي از اسفار را نزد شيخ ابوالحسن شعراني و مقداري از شرح منظومه و شرح اشارات و بخشي از اسفار را خدمت آيت الله ميرزا مهدي محي الدين الهي قمشه اي ـ عارفي بي نظير و صاحبدلي بي دليل فراگفت. وي شرح فصوص ابي عربي (شرح قيصري بر فصوص) را از محضر آيت اله محمدحسين فاضل توني آموخت. سپس دروس خارج فقه و اصول را نزد شيخ محمدتقي آملي فراگرفت. ضمن اينكه در علوم معقول نيز از ايشان بهره هايي فراوان برد. استاد با هجرت به قم، در سال تحصيلي ۱۳۳۴ در درس حضرات آيات سيد حسين بروجردي، امام خميني، علامه سيد محمدحسين طباطبايي، سيد محمد محقق داماد و ميرزا هاشم آملي حاضر شد. وي، ويژگي بارز درس امام خميني(ره) را پرورش روح دقت و آزادگي علمي مي داند و برحكيمانه بودن ديدگاه هاي امام در دروس حوزوي تأكيد مي كند.
استاد جوادي آملي، حدود ۲۵ سال از محضر علامه طباطبايي، در علوم نقلي و عقلي بهره برد. و انيس اين مفسر بزرگ قرآن كريم بود. از اين رو، خاطرات بسياري از ايشان، در سينه دارد كه در بسياري از مصاحبه ها و نوشته ها، آن را بيان داشته است.
از دوستان آيت الله جوادي آملي، مي توان به آيت الله شهيدمرتضي مطهري، حاج آقا مصطفي خميني و امام موسي صدر اشاره كرد.
آيت الله عبدالله جوادي آملي، در طول عمر شريف خود، تاكنون خدمات علمي و فرهنگي شايان توجهي را به انجام رسانده است. وي از سال هاي نخستين تحصيل، تاكنون به تدريس و تربيت طلاب پرداخته است و شاگردان بسياري را به عالم اسلام تقديم كرده است. استاد، همواه بر تهذيب نفس در كنار تحصيل به اخلاص در تبليغ معارف و حياني و انس با قرآن و روايات سفارش مي كند.
از خدمات مهم فرهنگي استاد جوادي آملي، تأسيس موسسه تحقيقاتي و نشر اسراء در سال ۱۳۷۲ است. موسسه اسراء به منظور پژوهش در رشته هاي مختلف علوم اسلامي و پاسخ گويي به شبهات موجود در اسلام تأسيس شده است و تاكنون خدمات شايان توجهي داشته است.
آيت الله جوادي آملي، تاكنون كتاب هاي بسياري را در زمينه هاي گوناگون، از جمله تفسير، فلسفه، كلام، فقه و اصول نگاشته است.
استاد جوادي آملي كه از ياران صديق و از شاگردان مبرز امام خميني بود، در جبهه هاي سياسي نيز هماره پيرو پير و مراد خود بود. وي در سال هاي مبارزه بر ضد رژيم شاه از هيچ كوششي دريغ نمي ورزيد. وي از سال ۱۳۴۲ هـ . ش همراه امام بود و در طول اين دوران، بارها دستگير و مورد بازجويي ساواك قرار گرفت.
بخشي از اين مبارزات، همكاري در مبارزه هاي مردم آمل، سخنراني، افشاگري و تنظيم اطلاعيه ها و بيانيه ها بود. با شكل گيري مبارزات و تظاهرات در همه جاي ايران، مردم آمل نيز با ارشادها و راهنمايي هاي آيت الله جوادي آملي، به صفوف مبارزان پيوستند و رژيم پهلوي را با شكست رو به رو ساختند.
اين فقيه فرزانه پس از پيرزوي انقلاب اسلامي ايران نيز، در مسئوليت هاي گوناگون به انجام وظيفه پرداخت. وي در سال هاي آغازين انقلاب، با حكم امام خميني به رياست دادگاه انقلاب و حاكميت شرع منصوب همچنين عضو شوراي عالي قضايي بود. از ديگر فعاليت هاي ايشان در آن دوره، تدوين لايحه قصاص بود. استاد جوادي آملي، سفرهاي گوناگوني به كشورهاي مختلف جهان، با انگيزه هاي تبليغي و سياسي انجام داده است. يكي از مهم ترين سفرهاي وي سفر به شوروي سابق براي تسليم پيام امام خميني به گورباچف، رهبر وقت اتحاد جماهير شوروي بود كه از ديد صاحب نظران جهاني، امري بسيار مهم تلقي مي شد. از ديگر سفرهاي مهم وي، سفر به نيويورك و شركت در نشست اديان و ابلاغ پيام مقام معظم رهبري بود كه ايشان با صلابت تمام، پيام رهبر ايران را در آن خواند. از ديگر مسئوليت هاي وي، عضويت در مجلس خبرگان قانون اساسي و نيز عضويت در مجلس خبرگان رهبري در دوره هاي اول و دوم بود. وي همچنين از اعضاي جامعه مدرسين حوزه علميه قم، پيش از پيروزي انقلاب اسلامي و پس از آن بوده است و نيز هم اكنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارد. آيت الله جوادي آملي، هم اكنون در حوزه علميه قم به تربيت طلاب مي پردازد
از منابع زیر نیز استفاده شده است:
http://thinker.irc.ir
http://www.andishvaran.ir