جزیه را می توان مالیات مختصری دانست که امام معصوم (ع) و یا حاکمان اسلامی از اهل کتاب مانند یهودیان، مسیحیان، زردشتیان، اخذ می نمایند. این مالیات، در مقابل تأمین امنیت آنان و اصلاح امور کشور و جامعه، به جای خمس و زکات که مسلمانان به پرداخت آن مکلف هستند، اخذ می شود.

بعضی « جزیه » را مترادف با « باج » پنداشته اند، و اسلام را متهم به باجگیری، ظلم و اجحاف نموده اند. آنچه بیش از هر چیز به این اتهام دامن زده و اذهان بسیاری را تاریک و گمراه ساخته، سخنان و نوشته های به ظاهر تحقیقی پاره ای از شرق شناسان و نویسندگان غربی است.

هدف اصلی که در این کتاب دنبال می شود، مطالعه و تحقیقی جامع پیرامون ماهیت، فلسفه تشریع جزیه در اسلام و احکام فقهی مربوط به آن است.

بستر بحث، فقه اسلامی خواهد بود که به فقه شیعه محدود نمی شود بلکه مذاهب چهارگانه اهل سنت و تا حدودی زیدیه را نیز در بر می گیرد.

در این مجموعه سعی بر آن است که ابهامات مربوط به این موضوع به نحوی محققانه و مدققانه روشن گردد. به ایرادات پاره ای از نویسندگان غربی نیز پاسخ هایی متقن و مبتنی بر اسناد و مدارک فقهی ارائه خواهد شد و در ضمن آن کوشش می شود تفاوت «جزیه» با «باج» و «خراج» منقح گردد.

هدف دیگر پاسخ به این سوال است که آیا با توجه به دگرگونی ها و تحولات اساسی عصر حاضر، می توان نظام جزیه را در مناسبات و روابط بین حکومت اسلامی و اقلیت های دینی و نیز در روابط خارجی و بین المللی مورد استفاده قرار داد یا نه؟

فهرست مباحث کتاب عبارت است از :

پیشگفتار

فصل اول

جزیه چیست؟

1. جزیه در لغت و اصطلاح
2. فشرده ای از تاریخ جزیه
3. تفاوت میان جزیه و خراج
4. فلسفه تشریع جزیه
5. مستشرقین و نظام جزیه
6. تفسیر آیه جزیه

فصل دوم

از چه کسانی جزیه دریافت می گردد؟

1. یهودیان و مسیحیان
2. حکم مجوس
3. حکم کسانی که بعد از ظهور اسلام، یهودی، مسیحی یا مجوسی شوند
4. حکم صابئین
5. حکم دیگر کفار
6. کفار عرب و مسئله جزیه
7. کسی که مدعی باشد از اهل کتاب است

فصل سوم

از چه کسانی جزیه ساقط می شود؟

1. حکم زنان، کودکان و دیوانگان
2. حکم بردگان
3. حکم نابینایان، پیران و زمین گیران
4. حکم فقیران
5. حکم راهبان و صومعه نشینان
6. سقوط جزیه با قبول اسلام
7. سقوط جزیه با مرگ
8. حکم کودکان اهل ذمه پس از بلوغ
9. ناتوانی حکومت اسلامی از ایجاد امنیت برای اهل ذمه

فصل چهارم

کمیت جزیه و کیفیت وضع آن

1. کمیت جزیه
2. کیفیت وضع آن

فصل پنجم

مصرف جزیه

فصل ششم

نظام جزیه در عصر ما

1. نظام جزیه و اقلیت های دینی
2. نظام جزیه و روابط بین المللی

فصل هفتم

بحث های متفرقه در اطراف جزیه

1. زمان دریافت جزیه
2. جواز دریافت جزیه از درآمد شراب و خوک و مانند آن
3. شرط پذیرایی از رهگذران و نظامیان مسلمان
4. از اهل ذمه غیر از جزیه مال دیگری دریافت نمی شود
5. حرمت اهانت و ایذاء اهل ذمه و استحباب رفق و مدارا نسبت به آنان هنگام دریافت جزیه

فهرست منابع

منابع عربی

منابع فارسی

شناسنامه کتاب

مؤلف : آیت الله دکتر علی اکبر کلانتری (مدرس حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز)

چاپ و صحافی : چاپخانه دفتر انتشارات اسلامی

سال نشر : ۱۳۷۴

قطع کتاب : وزیری

تعداد صفحات : ۲۳۶ صفحه

نشانی مرکز پخش :

قم، بلوار جمهوری،  روبروی موسسه امام خمینی (ره)

تلفن : ۷۱۳۵۱۷ (۰۲۵۱)