(پژوهش برگزیده فرهنگی استان فارس در سال ۱۳۸۴)
از مسائل مهم درباره بانوان، « مسئله پوشش » است. این مسئله در نگاه کلان، چنان اهمیتی دارد که گاه، صبغه فرهنگی و ملی هم به خود می گیرد و می توان با عنایت به آن، نگرش فکری و اعتقادی افراد و گروه ها را تعیین نمود.
می توان موضوع پوشش را از زوایا و رویکردهای گوناگون تاریخی، جامعه شناسی، روان شناسی، هنری و دینی مورد مطالعه قرار داد؛ ولی مقصود اصلی این کتاب، بررسی پوشش بانوان از نگاه « فقه » و کنکاشی همه جانبه در مبانی و فروع فقهی آن است. البته به طور محدود، به فروعی مانند پوشش دختران نابالغ، پوشش مردان در برابر بانوان، بلکه پوشش مردان در برابر مردان نیز می پردازیم که همگی جنبه استطراد و تتمیم دارد.
تا جایی که می دانیم، تاکنون پژوهشی همه جانبه و منطبق با نیازهای روز، درباره پوشش بانوان با رویکرد کاملا فقهی، انجام نگرفته است. به حسب ظاهر، نخستین اثر مکتوب – لااقل به زبان فارسی – در این زمینه، کتاب « مسئله حجاب » تالیف آیت الله شهید مطهری است؛ ولی این کتاب، علی رغم در برداشتن نکات بسیار ارزنده، به همه مسائل و جوانب فقهی پوشش بانوان نپرداخته است. افزون بر این که کتاب مزبور را به دلیل رویکرد مخصوصی که دارد و با توجه به این که حدود نیمی از مطالب آن، به بررسی پیشینه تاریخی حجاب، فلسفه و فوائد تشریع آن، توصیه های اخلاقی، پاسخگویی به پاره ای از شبهات روشنفکری و … اختصاص یافته، نمی توان یک پژوهش فقهی به معنای مصطلح و با اهداف خاص آن دانست.
پیش از کتاب مذکور، آن چه می تواند به عنوان پیشینه این تحقیق – به صورت محدود و پراکنده – تلقی شود، نکات و مباحثی است که شمار قابل توجهی از فقهای پیشین، در ابواب گوناگون فقه، به ویژه در باب صلاة، بحث لباس نماز گزار و نیز باب نکاح مطرح کرده اند.
به نظر می رسد جامعه ما، در امور مربوط به بانوان، به خصوص در امر پوشش، دچار افراط و تفریط شده است، بعضی واجبات را سبک شمرده، آن ها را ضایع کرده اند، عده ای نیز از حدود و احکام الهی، پا فراتر نهاده، رخصت ها و مباح ها را ممنوع کرده اند و به اصطلاح « کاتولیک تر از پاپ » شده اند؛ در حالیکه قرآن به صراحت می گوید:
« یا ایها الذین آمنوا لا تقدموا بین یدی الله و رسوله »
ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا و پیامبرش، جلو نیفتید.
پس در هر برهه از زمان، بر محققان اسلامی است که با پرهیز از اعمال سلیقه های فردی و بدون تأثر از فضاهای به وجود آمده، احکام ناب اسلامی را تبیین و معرفی کنند و این مهم را فدای مصلحت اندیشی های بی جا ننمایند.
فهرست مطالب کتاب عبارت است از:
پیش گفتار
پوشش در آینه فقه
ضرورت ها و اهداف
پیشینه بحث
مصلحت اندیشی ها و تعصبات بی جا
اصالت پوشش اسلامی
واژه حجاب
اصل نخستین در پوشش بانوان
قانون ملازمه میان روا بودن نگاه و واجب نبودن پوشش
فصل نخست: پوشش بانوان در برابر مردان نامحرم
اصل وجوب پوشش
اقوال فقها در کتاب نکاح
نصوص قرآنی و روایی
اقوال فقها در مقدار پوشش واجب
بررسی دلیل های قول اول
بررسی دلیل های قول دوم
بررسی دو قول دیگر
پوشش مو
مسئله اضطرار
مسئله چادر
پوشش بانوان در برابر خواستگاران
حکم نگریستن بانوان به خواستگاران
پوشش زنان پیر و سالخورده
پوشش بانوان در برابر غلامان و خدمتکاران خود
یک نکته
پوشش بانوان بیابان گرد و بادیه نشین
پوشش بانوان غیر مسلمان
حکم زنان غیر کتابی
پوشش زنان و دختران دیوانه
تماس بدنی و مصافحه با بانوان نامحرم
پوشش بانوان در عکس و فیلم
فصل دوم : پوشش بانوان در برابر مردان محرم
محرمان نسبی و فتوای مشهور فقها
دلیل های فتوای مشهور و اشکالات آن
نقد و بررسی
بررسی دلیل اول
بررسی دلیل دوم
بررسی دلیل سوم
بررسی دلیل چهارم
بررسی دلیل پنجم
قول مختار
تأییدات و قراین
محرمان سببی و فتوای مشهور فقها
پوشش مادر زن در برابر داماد
مناقشه در فتوای مشهور
شهرت فتوایی
سیره عملی مسلمین
پوشش بانوان در برابر همسران
فصل سوم : مباحث گوناگون
پوشیدن لباس مردان توسط بانوان
دلیل های حرمت
بررسی و نقد
اشکال شیخ انصاری
اشکال های آیت الله خویی و نقد آن
روایات لباس شهرت
پوشش بانوان در برابر پسران نابالغ
پوشش دختران نابالغ
شنیدن صدای بانوان
بررسی روایات
حکم آشکار نمودن زینت و آرایش
پوشش بانوان در برابر بانوان
پوشش مردان در برابر مردان
کتاب نامه
شناسنامه کتاب
نویسنده : آیت الله دکتر علی اکبر کلانتری (مدرس حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز)
ناشر : مؤسسه بوستان کتاب قم
چاپ و صحافی : چاپخانه مؤسسه بوستان کتاب
سال نشر : ۱۳۸۳
تعداد صفحه : ۲۲۴ صفحه
قطع کتاب : رقعی
رده بندی کنگره : ۸ک۳ح/۶/۱۹۸ BP
نشانی دفتر مرکزی مؤسسه بوستان کتاب :
قم، خیابان شهدا (صفائیه)، صندوق پستی: ۹۱۷/۳۷۱۸۵
تلفن : ۷- ۷۷۴۲۱۵۵ (۰۲۵۱) ، نمابر : ۷۷۴۲۱۵۴ (۰۲۵۱)
تلفن پخش : ۷۷۴۳۴۲۶ (۰۲۵۱)