تفاوت عمده مکتب اقتصادی اسلامی با مکاتب دیگر در چیست؟ پاسخ این پرسش بحث مشروحی را می طلبد ولی آن چه را در این جا به صورت یکی از عمده ترین شاخص های اقتصاد اسلامی می توان برشمرد همان رابطه تنگاتنگ «اقتصاد اسلامی» با «مسائل اخلاقی» است به طوری که مانند تار و پود یک پارچه، در هم تنیده شده اند.
این شاخص مهم در هیچ یک از مکاتب اقتصادی دنیای امروز دیده نمی شود. شعار اصلی و پایه اساسی مکاتب اقتصادی دنیا بر «درآمد بیش تر با هزینه کمتر» استوار است. حتی بسیار دیده می شود که برای حفظ ظاهر، مواردی را در قانون ممنوع می کنند ولی در عمل هرگز به آن ها پایبند نیستند.
نمونه بارز آن خرید و فروش سلاح های کشتار جمعی است که در قانون، خرید و فروش آن به هیچ وجه مجاز نمی باشد ولی در جنگ تحمیلی و غیر آن به طور گسترده از طرف کشورهای غربی انجام گرفت، چرا که منافع مادی خود را در خطر می دیدند.
بهره گیری از درآمد فحشا یکی از تجارت های پرسود آن هاست که حتی با نهایت تأسف از خرید و فروش کودکان، در این راه ابایی ندارند. از دیگر موارد ممنوعه ای که امروز بر همه آشکار شده است سوداگری مرگ از طریق خرید و فروش مواد مخدر است که دست بسیاری از سران دنیا و سرمایه داران بزرگ در آن به وضوح دیده می شود و از پر درآمدترین چشمه های اقتصادی آنهاست هرچند ظاهرا آن را ممنوع می شمرند.
ولی بازگشت به اسلام، وضع را به کلی دگرگون می کند، همه جا «مسایل اقتصادی» دوش به دوش «مسایل اخلاقی» پیش می رود. به عنوان مثال، ربا خواری که عامل مهمی برای فاصله طبقاتی، به زنجیر کشیدن قشر مستضعف و کشورهای فقیر جهان است برای مکاتب اقتصادی دنیا، کاملا مقبول بوده و حتی آن را به صورت تصاعدی مجاز می شمارند ولی اسلام شدیدا با رباخواری هرچند پرسود باشد مبارزه می کند و به رباخواران اعلان جنگ الهی می دهد.
با دیدی کلی نگر، مجموعه معارف و تعالیم اسلام را می توان به درختی ریشه دار و پر شاخ و برگ تشبیه کرد، آموزه های اعتقادی، به منزله ریشه، احکام و موازین فقهی، به سان شاخ و برگ و اخلاق، به مثابه میوه آن درخت خواهد بود. پس اگر تمامی رهنمودهای عقیدتی و احکام فقهی اسلام، مقدمه ایجاد «جامعه اخلاقی» و بستر ساز آن شمرده شود، سخن گزافی گفته نشده است.
با توجه به مطالب پیش گفته و نیز سخنان فراوانی که درباره اهمیت اخلاق از پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نقل شده است، ضروری خواهد بود همه اقشار و آحاد جامعه اسلامی، در تربیت نفس و تهذیب اخلاق، کوشش نمایند و پالایش درون از رذایل و کاستی های اخلاقی را در رأس امور قرار دهند.
کتاب حاضر تلاشی است برای به کار بستن اصول اخلاقی و برنامه های صحیح تربیتی در باب کسب و تجارت، تا قدم زدن در مسیر تهذیب و تزکیه نفس، گفتار و رفتار انسان را در این باب سامان داده، به زندگی فردی و اجتماعی معنایی تازه بخشد.
فهرست این کتاب عبارت است از:
مقدمه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
مقدمه مؤلف
فصل نخست : کلیات
اهمیت کسب و تجارت
علم اخلاق چیست؟
ضرورت و شرافت علم اخلاق
تفاوت علم اخلاق با تعلیم و تربیت
تهذیب نفس و نقش سازنده آن در کار و کسب
کارآمدترین ابزار اثر گذاری
فصل دوم : کمالات
انتخاب کسب حلال و ارزشمند
فراگیری احکام شرعی معاملات
اشتغال به کار در آغاز روز
دعا در آغاز کار
خوف از خدا
احترام به مشتری
احترام ویژه به عالمان و بزرگسالان
پس گرفتن جنس در صورت پشیمانی مشتری
انصاف در معامله
وقار
پاکیزگی و آراستگی
اهتمام به ورزش و سلامتی
حلم و بردباری
راست گویی
امانت داری
جود و سخاوت
غیرت دینی
امر به معروف و نهی از منکر
قانون مداری
پرداخت وجود شرعیه و مالیات
اهتمام به عبادات فردی و جمعی
توسل به خاندان عصمت و طهارت (ع)
اهتمام به امور جامعه
مراقبه و محاسبه
فصل سوم : کاستی ها
انتخاب کسب حرام و بی فایده
کم فروشی
فریبکاری
غِشّ در معامله
احتکار
ربا خواری
قسم خوردن هنگام معامله
دروغ گویی
حرص
خشم
بخل
حسد
تکبر
غرور
دنیاطلبی
فصل چهارم : بخشی از مهمترین احکام کسب و تجارت
کتابنامه
شناسنامه کتاب
مؤلف : آیت الله دکتر علی اکبر کلانتری (مدرس حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز)
ناشر : انتشارات کوشامهر شیراز
صفحه آرایی : تعقل
سال نشر : ۱۳۸۴
تعداد صفحات : ۱۵۸ صفحه
قطع کتاب : رقعی
رده بندی کنگره : س/۸/۲۴۷ BP
نشانی :
شیراز، بولوار کریم خان زند، روبروی خیام، پاساژ مسعود
تلفن : ۲۳۰۳۷۹۸ (۰۷۱۱)
نمابر : ۲۳۵۸۴۶۵ (۰۷۱۱)