معرفی کتاب نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی

2-min

(پژوهش دینی برگزیده سال ۱۳۸۱ از طرف دبیرخانه دین پژوهان کشور)

قرآن با ظاهری زیبا و با شکوه و نهانی بی کران و ژرف، از آغاز نزول تاکنون همواره تجلی گاه ناب ترین معارف معارف الهی بوده است. کمال و شکوفایی دانش بشری، بیش از هرچیز مرهون آموزه های مترقی و اصول پویا و متقن آیات الهی است. اندیشمندان متأله و دین پژوهان متتبع، هر یک از منظری خاص به تحلیل و بررسی موضوعات این کتاب آسمانی پرداخته اند، اما هنوز موضوعات ناکاویده درباره قرآن فراوان است.

یکی از این عرصه های بکر که قرآن پژوهان را به تحقیق فرا می خواند، مبحث « نقش دانش رجال در تفسیر و علوم قرآنی» است.

علوم قرآنی از دیرباز مورد توجه و اهتمام دانشمندان تمامی مذاهب و نحله های اسلامی بوده، اما تاکنون کتابی جامع درباره نقش دانش رجال در روایات تفسیر و علوم قرآنی تدوین نشده و حتی مقاله ای منسجم، به این مهم اختصاص نیافته است و جز مطالبی پراکنده و مباحثی ناپیوسته در این باره در دست نیست که آن هم به بررسی رجالی افسانه غرانیق و نقد اسناد پاره ای از روایات مربوط به مکی و مدنی بودن برخی از سوره ها پرداخته اند.

پاسخ گویی به سه پرسش اساسی، نتایجی است که در این پژوهش دنبال می شود :

الف) آیا بررسی راویان و رجال احادیث غیر فقهی، همچون روایات فقهی لازم و ضروری است؟

ب) به طور کلی مرزها و حدود تأثیرگذاری دانش رجال در برداشت ها و موضع گیری های علوم قرآنی کدام است؟

ج) در یک ارزیابی فراگیر، کدام بخش از علوم قرآنی، اتصال و پیوندی عمیق و گسترده با دانش رجال داشته و کدام بخش از چنین پیوندی برخوردار نیست و یا هیچ گونه ارتباطی با آن ندارد؟

شایان ذکر است که در این پژوهش دو نکته مهم به عنوان فرضیه های تحقیق تلقی شده است :

الف) از آن جا که بخش عظیمی از احادیث موجود در متون روایی تفسیری را روایات غیر فقهی – از جمله اخبار مربوط به علوم قرآنی و تفسیر – تشکیل می دهد و با توجه به عدم اختصاص حجیت خبر واحد به روایات فقهی؛ بررسی های رجالی روایات غیر فقهی، امری لازم و ضروری و یا دست کم مفید خواهد بود.

ب) بررسی رجال احادیث، نقشی تعیین کننده و اجتناب ناپذیر در برخی از برداشت ها و موضع گیری ها در عرصه های مختلف علوم قرآنی دارد.

در فصل بندی و چینش مطالب، در ابتدا به کلیاتی پرداخته شده است که سهولت فهم موضوع پژوهش، مرهون آگاهی از آن ها است؛ سپس مباحث مربوط به نزول قرآن را یادآور می شویم، آن گاه از جمع و نگارش قرآن سخن می گوییم و در ادامه مسائلی بررسی می شود که با تلاوت قرآن در ارتباط است و در پایان به طرح مباحثی می پردازیم که به فهم قرآن مربوط می شود.

فهرست مباحث کتاب عبارت است از :

مقدمه

فصل نخست : کلیات

مقصود از علوم قرآنی در این پژوهش

لزوم و عدم لزوم بررسی رجالی روایات غیر فقهی

بررسی نظریه نخست

استدلال نخست علامه

استدلال دوم علامه

مختار ما

تأییدات و قرائن

تسامح در ادله سنن و فرایض

وحدت ملاک در به کارگیری اصطلاحات حدیثی

فصل دوم : دانش رجال و مسائل مربوط به نزول وحی

شناخت اسباب النزول

نخستین آیه نازل شده

چگونگی نزول قرآن

داستان ورقة بن نوفل

شناخت سوره های مکی و مدنی

اسامی سوره ها

داستان غرانیق

ناسخ و منسوخ قرآن

فصل سوم : دانش رجال و شبهه تحریف قرآن

دیدگاه شیعه و سنی درباره تحریف قرآن

روایات تحریف

بررسی رجالی راویان احادیث تحریف

سخنی با محدث نوری

فصل چهارم : دانش رجال و مسائل مربوط به تلاوت قرآن

قرائات قرآنی

وجوه هفت گانه قرائت

احادیث فضائل القرآن

بررسی رجالی راویان احادیث فضائل القرآن

فصل پنجم : دانش رجال و احادیث تفسیری

روایات تفسیری شیعه

راویان صاحب کتاب تفسیر

تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع)

تفسیر عیاشی

تفسیر فرات بن ابراهیم

تفسیر علی بن ابراهیم قمی

روایات تفسیری اهل سنت

آشنایی با راویان احادیث تفسیری

فصل ششم : دانش رجال و اسرائیلیات

اقسام اسرائیلیات

  1. صحیح از جهت سند و متن
  2. ضعیف از جهت سند یا متن
  3. حدیث موضوع و ساختگی

نمونه ها

نمونه های احتمالی

کعب الاحبار

وهب بن منبه

عبد الله بن سلام

تمیم داری

فصل هفتم : احادیث تفسیری و پدیده وضع

نمونه ها

برخی از جاعلان احادیث تفسیری

چکیده مباحث

اصطلاح نامه

فهرست ها

آیات

روایات

کسان

کتاب ها

کتابنامه

شناسنامه کتاب

مؤلف : آیت الله دکتر علی اکبر کلانتری (مدرس حوزه علمیه و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز)

تهیه : مرکز فرهنگ و معارف قرآن

ناشر : مؤسسه بوستان کتاب قم

لیتوگرافی : حجت

چاپ و صحافی : قدس

سال نشر : ۱۳۸۴

رده بندی کنگره : ۷ن۸ک/۱۱۴ BP

قطع کتاب : وزیری

تعداد صفحات : ۲۷۲ صفحه

نشانی دفتر مرکزی موسسه بوستان کتاب:

قم، خیابان شهدا (صفائیه)، صندوق پستی ۹۱۷

تلفن :۷- ۷۷۴۲۱۵۵ (۰۲۵۱)

نمابر : ۷۷۴۲۱۵۴ (۰۲۵۱)

Top